ما بی غمان مست دل از دست داده‌ایم
حافظ-غزل شماره 364
ما بی غمان مست دل از دست داده‌ایم
همراز عشق و همنفس جام باده‌ایم
بر ما بسی کمان ملامت کشیده‌اند
تا کار خود ز ابروی جانان گشاده‌ایم
ای گل تو دوش داغ صبوحی کشیده‌ای
ما آن شقایقیم که با داغ زاده‌ایم
پیر مغان ز توبه ی ما گر ملول شد
گو باده صاف کن که به عذر ایستاده‌ایم
کار از تو میرود مددی ای دلیل راه
کانصاف میدهیم و ز راه اوفتاده‌ایم
چون لاله می مبین و قدح در میان کار
این داغ بین که بر دل خونین نهاده‌ایم
گفتی که حافظ این همه رنگ و خیال چیست
نقش غلط مبین که همان لوح ساده‌ایم
معنی و تفسیر بیت های نخستین :
1. ما بی غمان مست دل از دست داده‌ایم / همراز عشق و همنفس جام باده‌ایم:
حافظ در این بیت بیان می‌کند که ما، بی‌آنکه غمگین باشیم، دل خود را از دست داده‌ایم و همراز عشق و همنفس جام باده (شراب عشق) هستیم. این بیت نشان‌دهنده‌ی تسلیم در برابر عشق و مستی معنوی است.
2. بر ما بسی کمان ملامت کشیده‌اند / تا کار خود ز ابروی جانان گشاده‌ایم:
در این بیت، حافظ بیان می‌کند که بسیاری از ملامت‌گران بر ما تیر ملامت انداخته‌اند، اما ما کار خود را با ابروی جانان (معشوق) گشوده‌ایم. این بیت نشان‌دهنده‌ی مقاومت در برابر انتقادها و وفاداری به عشق است.
3. ای گل تو دوش داغ صبوحی کشیده‌ای / ما آن شقایقیم که با داغ زاده‌ایم:
حافظ در این بیت به گل خطاب می‌کند که تو دوش (شب گذشته) داغ صبوحی (داغ بیداری و مستی) کشیده‌ای، اما ما آن شقایق‌هایی هستیم که با داغ (رنج و درد) زاده شده‌ایم. این بیت نشان‌دهنده‌ی پذیرش رنج و درد به عنوان بخشی از وجود عاشق است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی :
4. پیر مغان ز توبه ی ما گر ملول شد / گو باده صاف کن که به عذر ایستاده‌ایم:
در این بیت، حافظ بیان می‌کند که اگر پیر مغان (نماد عرفان و خرد) از توبه‌ی ما خسته شده، بگو که باده‌ی صاف (شراب عشق) را آماده کن، زیرا ما به عذر (بهانه) ایستاده‌ایم. این بیت نشان‌دهنده‌ی دوری از تظاهر و روی آوردن به صداقت در عشق است.
5. کار از تو میرود مددی ای دلیل راه / کانصاف میدهیم و ز راه اوفتاده‌ایم:
حافظ در این بیت از دلیل راه (راهنما) درخواست کمک می‌کند و بیان می‌کند که ما انصاف میدهیم، اما از راه افتاده‌ایم. این بیت نشان‌دهنده‌ی نیاز به راهنمایی و هدایت در مسیر عشق و معنویت است.
6. چون لاله می مبین و قدح در میان کار / این داغ بین که بر دل خونین نهاده‌ایم:
در این بیت، حافظ بیان می‌کند که مانند لاله (نماد عشق و رنج) می‌نوشیم و قدح (جام) در میان کار است، اما این داغ (رنج) را ببین که بر دل خونین خود نهاده‌ایم. این بیت نشان‌دهنده‌ی پذیرش رنج و درد عشق است.
7. گفتی که حافظ این همه رنگ و خیال چیست / نقش غلط مبین که همان لوح ساده‌ایم:
حافظ در این بیت به خودش خطاب می‌کند که تو گفتی: ای حافظ، این همه رنگ و خیال چیست؟ و من پاسخ می‌دهم که نقش غلط (تظاهر) نبین، زیرا ما همان لوح ساده (بی‌آلایش) هستیم. این بیت نشان‌دهنده‌ی صداقت و سادگی در عشق و زندگی است.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
