به غیر از آنکه بشد دین و دانش از دستم-همراه با معنی و تفسیر

به غیر از آنکه بشد دین و دانش از دستم

حافظ-غزل شماره 315

به غیر از آنکه بشد دین و دانش از دستم

بیا بگو که ز عشقت چه طرف بربستم

اگر چه خرمن عمرم غم تو داد به باد

به خاک پای عزیزت که عهد نشکستم

چو ذره گر چه حقیرم ببین به دولت عشق

که در هوای رُخت چون به مهر پیوستم

بیار باده که عمری ست تا من از سر امن

به کنج عافیت از بهر عیش ننشستم

اگر ز مردم هشیاری ای نصیحت گو

سخن به خاک میفکن چرا که من مستم

چگونه سر ز خجالت برآورم بر دوست

که خدمتی به سزا برنیامد از دستم

بسوخت حافظ و آن یار دلنواز نگفت

که مرهمی بفرستم که خاطرش خستم

معنی و تفسیر بیت های نخستین

۱. به غیر از آنکه بشد دین و دانش از دستم / بیا بگو که ز عشقت چه طرف بربستم:
حافظ می‌گوید که دین و دانش از دستش رفته است و از معشوق می‌خواهد که بگوید از عشق او چه طرفی بربسته است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۲. اگر چه خرمن عمرم غم تو داد به باد / به خاک پای عزیزت که عهد نشکستم:
حافظ می‌گوید که اگرچه خرمن عمرش را غم تو (معشوق) به باد داده است، اما به خاک پای عزیزت عهد نشکسته است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و وفاداری اوست.

۳. چو ذره گر چه حقیرم ببین به دولت عشق / که در هوای رُخت چون به مهر پیوستم:
حافظ می‌گوید که مانند ذره، هرچند حقیر است، اما به دولت عشق در هوای رخت (معشوق) به مهر پیوسته است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

معنی و تفسیر بیت های پایانی

۴. بیار باده که عمری ست تا من از سر امن / به کنج عافیت از بهر عیش ننشستم:
حافظ از ساقی می‌خواهد که باده بیاورد، زیرا عمری است که از سر امن در کنج عافیت برای عیش ننشسته است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۵. اگر ز مردم هشیاری ای نصیحت گو / سخن به خاک میفکن چرا که من مستم:
حافظ می‌گوید که اگر از مردم هشیار نصیحت‌گویی هستی، سخن را به خاک می‌فکن، زیرا او مست است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۶. چگونه سر ز خجالت برآورم بر دوست / که خدمتی به سزا برنیامد از دستم:
حافظ می‌گوید که چگونه سر از خجالت برآورد بر دوست (معشوق)، زیرا خدمتی به سزا از دستش برنیامده است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۷. بسوخت حافظ و آن یار دلنواز نگفت / که مرهمی بفرستم که خاطرش خستم:
حافظ می‌گوید که سوخت و آن یار دلنواز (معشوق) نگفت که مرهمی بفرستد تا خاطر او را خنک کند. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی

واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.