خوشا ملکا که ملک زندگانی است

نظامی گنجوی – خسرو و شیرین – شماره 37

رفتن شاپور دیگر بار به طلب شیرین

خوشا ملکا که ملک زندگانی است

بها روزا که آن روز جوانی است

نه هست از زندگی خوشتر شماری

نه از روز جوانی روزگاری

جهان خسرو که سالار جهان بود

جوان بود و عجب خوشدل جوان بود

نخوردی بی‌غنا یک جرعه باده

نه بی‌مطرب شدی طبعش گشاده

مغنی را که پارنجی ندادی

به هر دستان کم از گنجی ندادی

به عشرت بود روزی باده در دست

مهین بانو درآمد شاد و بنشست

ملک تشریف خاص خویش دادش

ز دیگر وقت‌ها دل بیش دادش

چو آمد وقت خوان دارای عالم

ز موبد خواست رسم باج برسم

به هر خوردی که خسرو دستگه داشت

حدیث باج برسم را نگه داشت

حساب باج برسم آنچنان است

که او بر چاشنی‌گیری نشان است

اجازت باشد از فرمان موبد

خورش‌ها را که این نیک است و آن بد

به می خوردن نشاند آن گه مهان را

همان فرخنده بانوی جهان را

به جام خاص می می‌خورد با او

سخن از هر دری می‌کرد با او

چو از جام نبید تلخ شد مست

حکایت را به شیرین باز پیوست

ز شیرین قصه ی آوارگی کرد

به دل شادی به لب غمخوارگی کرد

که بانو را برادر زاده‌ای بود

چو گل خندان چو سرو آزاده‌ای بود

شنیدم کادهم توسن کشیدش

چو عنقا کرد از اینجا ناپدیدش

مرا از خانه پیکی آمد امروز

خبر آورد از آن ماه دل‌افروز

گر اینجا یک دو هفته باز مانم

بر آن عزمم که جایش باز دانم

فرستم قاصدی تا بازش آرد

بسان مرغ در پروازش آرد

مهین بانو چو کرد این قصه را گوش

فرو ماند از سخن بی‌صبر و بیهوش

به خدمت بر زمین غلتید چون خاک

خروشی برکشید از دل شغبناک

که آن در کو که گر بینم به خوابش

نه در دامن که در دریای آبش

به نوک چشمش از دریا برآرم

به جان بسپارمش پس جان سپارم

پس آنگه بوسه زد بر مسند شاه

که مسند بوس بادت زهره و ماه

ز ماهی تا به ماه افسر پرستت

ز مشرق تا به مغرب زیر دستت

من آنگه گفتم او آید فرادست

که اقبال ملک در بنده پیوست

چو اقبال تو با ما سر در آرد

چنین بسیار صید از در درآرد

اگر قاصد فرستد سوی او شاه

مرا باید ز قاصد کردن آگاه

به حکم آنکه گلگون سبک‌خیز

بدو بخشم ز همزادان شبدیز

که با شبدیز کس هم‌تگ نباشد

جز این گلگون اگر بدرگ نباشد

اگر شبدیز با ماه تمامست

به همراهیش گلگون تیز گامست

وگر شبدیز نبود مانده بر جای

به جز گلگون که دارد زیر او پای

ملک فرمود تا آن رخش منظور

برند از آخور او سوی شاپور

وز آنجا یک تنه شاپور برخاست

دو اسبه راه رفتن را بیاراست

سوی ملک مداین رفت پویان

گرامی ماه را یک ماه جویان

به مشکو در نبود آن ماه رخسار

مع‌القصه به قصر آمد دگر بار

در قصر نگارین زد زمانی

کس آمد دادش از خسرو نشانی

درون بردندش از در شادمانه

به خلوتگاه آن شمع زمانه

چو سر در قصر شیرین کرد شاپور

عقوبت باره‌ای دید از جهان دور

نشسته گوهری در بیضه ی سنگ

بهشتی پیکری در دوزخ تنگ

رخش چون لعل شد زان گوهر پاک

نمازش برد و رخ مالید بر خاک

ثناها کرد بر روی چو ماهش

بپرسید از غم و تیمار راهش

که چون بودی و چون رستی ز بیداد

که از بندت نبود این بنده آزاد

امیدم هست کاین سختی پسین است

دلم زین پس به شادی بر یقین است

یقین می‌دان که گر سختی کشیدی

از آن سختی به آسانی رسیدی

چه جایست این که بس دلگیر جایست

که زد رایت که بس شوریده رایست

در این ظلمت ولایت چون دهد نور

بدین دوزخ قناعت چون کند حور

مگر یک عذر هست آن نیز هم لنگ

که تو لعلی و باشد لعل در سنگ

چو نقش چین در آن نقاش چین دید

کلید کام خود در آستین دید

نهاد از شرمناکی دست بر رخ

سپاسش برد و بازش داد پاسخ

که گر غمهای دیده بر تو خوانم

ستم‌های کشیده بر تو رانم

نه در گفت آید و نه در شنیدن

قلم باید به حرفش در کشیدن

بدان مشکو که فرمودی رسیدم

در او مشتی ملالت دیده دیدم

به هم کرده کنیزی چند جماش

غلام وقت خود کای خواجه خوش باش

چو زهره بر گشاده دست و بازو

بهای خویش دیده در ترازو

چو من بودم عروسی پارسایی

از آن مشتی جلب جستم جدایی

دل خود بر جدایی راست کردم

وز ایشان کوشکی درخواست کردم

دلم از رشک پر خوناب کردند

بدین عبرت‌گهم پرتاب کردند

صبور آباد من گشت این سیه سنگ

که از تلخی چو صبر آمد سیه رنگ

چو کردند اختیار این جای دلگیر

ضرورت ساخت می‌باید چه تدبیر

پس آنگه گفت شاپورش که برخیز

که فرمان این چنین داده ست پرویز

وزآن گلخن بر آن گلگون نشاندش

به گلزار مراد شاه راندش

چو زین بر پشت گلگون بست شیرین

به پویه دستبرد از ماه و پروین

بدان پرندگی زیرش همایی

پری می‌بست در هر زیر پایی

وز آن سو خسرو اندر کار مانده

دلش در انتظار یار مانده

اگر چه آفت عمر انتظار است

چو سر با وصل دارد سهل کار است

چو خوشتر زانکه بعد از انتظاری

به امیدی رسد امیدواری