ناگهان پرده برانداخته‌ای یعنی چه
حافظ-غزل شماره 420
ناگهان پرده برانداخته‌ای یعنی چه
مست از خانه برون تاخته‌ای یعنی چه
زلف در دست صبا گوش به فرمان رقیب
اینچنین با همه درساخته‌ای یعنی چه
شاه خوبانی و منظور گدایان شده‌ای
قدر این مرتبه نشناخته‌ای یعنی چه
نه سر زلف خود اول تو به دستم دادی
بازم از پای درانداخته‌ای یعنی چه
سخنت رمز دهان گفت و کمر سرّ میان
وز میان تیغ به ما آخته‌ای یعنی چه
هر کس از مُهره ی مِهر تو به نقشی مشغول
عاقبت با همه کج باخته‌ای یعنی چه
حافظا در دل تنگت چو فرود آمد یار
خانه از غیر نپرداخته‌ای یعنی چه
معنی و تفسیر بیت های نخستین:
1.ناگهان پرده برانداخته‌ای یعنی چه / مست از خانه برون تاخته‌ای یعنی چه:
حافظ در این بیت از معشوقی سخن می‌گوید که ناگهان پرده (راز) را برانداخته است. او می‌پرسد که این کار یعنی چه؟ سپس می‌گوید که معشوق مست از خانه بیرون تاخته است و می‌پرسد که این کار یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ سردرگمی عاشق در برابر رفتار معشوق است.
2.زلف در دست صبا گوش به فرمان رقیب / اینچنین با همه درساخته‌ای یعنی چه:
در این بیت، حافظ از زلف (موی) معشوق سخن می‌گوید که در دست صبا (باد) است و گوش به فرمان رقیب (دشمن عشق) دارد. او می‌پرسد که این‌گونه با همه درساختن یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که معشوق با همه (حتی رقیب) سازگار است.
3.شاه خوبانی و منظور گدایان شده‌ای / قدر این مرتبه نشناخته‌ای یعنی چه:
حافظ در این بیت از معشوقی سخن می‌گوید که شاه خوبان (زیبارویان) است، اما منظور گدایان (نیازمندان) شده است. او می‌پرسد که قدر این مرتبه (مقام) را نشناختن یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که معشوق قدر خود را نمی‌شناسد.
4.نه سر زلف خود اول تو به دستم دادی / بازم از پای درانداخته‌ای یعنی چه:
در این بیت، حافظ از زلف معشوق سخن می‌گوید که ابتدا سر آن را به دست او داده است، اما اکنون او را از پای درانداخته است. او می‌پرسد که این کار یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که معشوق ابتدا عاشق را جذب کرده و سپس رها کرده است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی:
5.سخنت رمز دهان گفت و کمر سرّ میان / وز میان تیغ به ما آخته‌ای یعنی چه:
حافظ در این بیت از سخن معشوق سخن می‌گوید که رمز دهان (راز لب‌ها) است و کمر سرّ میان (راز کمر) دارد. او می‌پرسد که از میان تیغ به ما آختن (تیغ کشیدن) یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که معشوق با رازهای خود عاشق را آزار می‌دهد.
6.هر کس از مُهره ی مِهر تو به نقشی مشغول / عاقبت با همه کج باخته‌ای یعنی چه:
در این بیت، حافظ از مهرهٔ مهر (عشق) معشوق سخن می‌گوید که هر کس به نقشی (کاری) مشغول است. او می‌پرسد که عاقبت با همه کج باختن (باخت ناعادلانه) یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که عشق معشوق همه را به باخت می‌کشاند.
7.حافظا در دل تنگت چو فرود آمد یار / خانه از غیر نپرداخته‌ای یعنی چه:
حافظ در این بیت به خود خطاب می‌کند و می‌گوید که وقتی یار (معشوق) در دل تنگ او فرود آمد، چرا خانه را از غیر (دیگران) نپرداخته‌ای؟ او می‌پرسد که این کار یعنی چه؟ این بیت نشان‌دهندهٔ این است که عاشق باید خانهٔ دل خود را از غیر پاک کند.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
