ای خونبهای نافه ی چین خاک راه تو
حافظ-غزل شماره 409
ای خونبهای نافه ی چین خاک راه تو
خورشید سایه پرور طرف کلاه تو
نرگس کرشمه می‌برد از حد برون خرام
ای من فدای شیوه ی چشم سیاه تو
خونم بخور که هیچ ملک با چنان جمال
از دل نیایدش که نویسد گناه تو
آرام و خواب خلق جهان را سبب تویی
زان شد کنار دیده و دل تکیه گاه تو
با هر ستاره‌ای سر و کارست هر شبم
از حسرت فروغ رخ همچو ماه تو
یاران همنشین همه از هم جدا شدند
ماییم و آستانه ی دولت پناه تو
حافظ طمع مبر ز عنایت که عاقبت
آتش زند به خرمن غم دود آه تو
معنی و تفسیر بیت های نخستین:
۱. ای خونبهای نافه ی چین خاک راه تو / خورشید سایه پرور طرف کلاه تو:
حافظ می‌گوید که ای معشوق، تو چنان ارزشمندی که نافه‌ی چین (خوشبوترین عطر) در برابر خاک راه تو بی‌ارزش است و خورشید سایه‌پرور (خورشیدی که سایه می‌افکند) در طرف کلاه تو قرار دارد. این بیت نشان‌دهنده‌ی ارزش و جایگاه والای معشوق است.
۲. نرگس کرشمه می‌برد از حد برون خرام / ای من فدای شیوه ی چشم سیاه تو:
شاعر می‌گوید که نرگس (نماد زیبایی) از کرشمه‌های چشم تو به حدی خارج شده است که دیگر نمی‌تواند خرام (راه رفتن زیبا) کند. او فدای شیوه‌ی چشم سیاه تو می‌شود. این بیت بیان‌گر زیبایی بی‌نظیر چشم‌های معشوق است.
۳. خونم بخور که هیچ ملک با چنان جمال / از دل نیایدش که نویسد گناه تو:
حافظ می‌گوید که خونم را بخور، زیرا هیچ ملک (فرشته) با آن جمال نمی‌تواند از دلش بگذرد که گناه تو را بنویسد. این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که زیبایی معشوق آن‌قدر زیاد است که حتی فرشتگان نیز نمی‌توانند گناه او را بنویسند.
۴. آرام و خواب خلق جهان را سبب تویی / زان شد کنار دیده و دل تکیه گاه تو:
شاعر می‌گوید که آرامش و خواب خلق جهان به سبب تو است و از این رو، کنار دیده و دل تکیه‌گاه تو شده است. این بیت بیان‌گر این است که معشوق منشأ آرامش و سکون برای همه است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی:
۵. با هر ستاره‌ای سر و کارست هر شبم / از حسرت فروغ رخ همچو ماه تو:
حافظ می‌گوید که هر شب با هر ستاره‌ای سر و کار دارد، زیرا از حسرت فروغ رخ (روشنایی صورت) تو که مانند ماه است، رنج می‌برد. این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که شاعر هر شب به یاد معشوق و زیبایی‌های او است.
۶. یاران همنشین همه از هم جدا شدند / ماییم و آستانه ی دولت پناه تو:
شاعر می‌گوید که یاران همنشین همه از هم جدا شده‌اند، اما او و آستانه‌ی دولت پناه تو (درگاه تو) باقی مانده‌اند. این بیت بیان‌گر این است که شاعر به معشوق پناه برده است.
۷. حافظ طمع مبر ز عنایت که عاقبت / آتش زند به خرمن غم دود آه تو:
حافظ در پایان غزل می‌گوید که از عنایت (لطف و مهربانی) معشوق طمع مبر، زیرا عاقبت آتش به خرمن غم می‌زند و دود آه تو (ناله‌های تو) برمی‌خیزد. این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که شاعر از عشق معشوق رنج می‌برد، اما همچنان به لطف او امیدوار است.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
