صبح است ساقیا قدحی پرشراب کن
حافظ-غزل شماره 396
صبح است ساقیا قدحی پرشراب کن
دور فلک درنگ ندارد شتاب کن
زان پیشتر که عالم فانی شود خراب
ما را ز جام باده ی گلگون خراب کن
خورشید می ز مشرق ساغر طلوع کرد
گر برگ عیش می‌طلبی ترک خواب کن
روزی که چرخ از گِلِ ما کوزه‌ها کند
زنهار کاسه ی سر ما پرشراب کن
ما مرد زهد و توبه و طامات نیستیم
با ما به جام باده ی صافی خطاب کن
کار صواب باده پرستی ست حافظا
برخیز و عزم جزم به کار صواب کن
معنی و تفسیر بیت های نخستین:
۱. صبح است ساقیا قدحی پرشراب کن / دور فلک درنگ ندارد شتاب کن:
حافظ در این بیت از ساقی می‌خواهد که صبح شده و قدحی پر از شراب برای او آماده کند، زیرا زمان به سرعت می‌گذرد و دور فلک (چرخ زمان) درنگ نمی‌کند. این بیت نشان‌دهنده اهمیت استفاده از فرصت‌های زندگی است.
۲. زان پیشتر که عالم فانی شود خراب / ما را ز جام باده ی گلگون خراب کن:
حافظ در این بیت بیان می‌کند که قبل از اینکه دنیای فانی خراب شود، ساقی او را با جام باده گلگون (نماد عشق و مستی) خراب کند. این بیت نشان‌دهنده بی‌اعتباری دنیا و اهمیت لذت بردن از زندگی است.
۳. خورشید می ز مشرق ساغر طلوع کرد / گر برگ عیش می‌طلبی ترک خواب کن:
حافظ در این بیت بیان می‌کند که خورشید از مشرق ساغر (جام شراب) طلوع کرده است و اگر به دنبال عیش و لذت هستی، خواب را ترک کن. این بیت نشان‌دهنده اهمیت بیداری و استفاده از فرصت‌های زندگی است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی:
۴. روزی که چرخ از گِلِ ما کوزه‌ها کند / زنهار کاسه ی سر ما پرشراب کن:
حافظ در این بیت بیان می‌کند که روزی چرخ (زمان) از گِل ما کوزه‌ها خواهد ساخت (کنایه از مرگ و تبدیل شدن به خاک)، پس ساقی باید کاسه سر ما را پر از شراب کند. این بیت نشان‌دهنده فانی بودن زندگی و اهمیت لذت بردن از آن است.
۵. ما مرد زهد و توبه و طامات نیستیم / با ما به جام باده ی صافی خطاب کن:
حافظ در این بیت بیان می‌کند که او و همراهانش اهل زهد و توبه و وعده‌های دروغین نیستند و ساقی باید با آنها به زبان جام باده صاف (نماد عشق و حقیقت) سخن بگوید. این بیت نشان‌دهنده بی‌اعتباری زهد ریاکارانه و ارزش عشق حقیقی است.
۶. کار صواب باده پرستی ست حافظا / برخیز و عزم جزم به کار صواب کن:
حافظ در این بیت به خود می‌گوید که کار درست و صواب، باده‌پرستی است و باید با عزم جزم به این کار صواب بپردازد. این بیت نشان‌دهنده نگاه حافظ به باده‌پرستی به عنوان راهی برای رسیدن به حقیقت و عشق است.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
