معنی و تفسیر بیت های پایانی:
افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
حافظ-غزل شماره 390
افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن
مقدمش یا رب مبارک باد بر سرو و سمن
خوش به جای خویشتن بود این نشست خسروی
تا نشیند هر کسی اکنون به جای خویشتن
خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت
کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن
تا ابد معمور باد این خانه کز خاک درش
هر نفس با بوی رحمان می‌وزد باد یمن
شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر او
در همه شهنامه‌ها شد داستان انجمن
خنگ چوگانیّ چرخت رام شد در زیر زین
شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن
جویبار ملک را آب روان شمشیر توست
تو درخت عدل بنشان بیخ بدخواهان بکن
بعد از این نشگفت اگر با نکهت خلق خوشت
خیزد از صحرای ایذج نافه ی مشک ختن
گوشه گیران انتظار جلوه ی خوش می‌کنند
برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن
مشورت با عقل کردم گفت حافظ می بنوش
ساقیا می ده به قول مستشار موتمن
ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار
تا از آن جام زرافشان جرعه‌ای بخشد به من
معنی و تفسیر بیت های نخستین:
۱. افسر سلطان گل پیدا شد از طرف چمن / مقدمش یا رب مبارک باد بر سرو و سمن
حافظ در این بیت از ظهور سلطان (نماد قدرت و عدالت) سخن می‌گوید و آرزو می‌کند که آمدن او بر سرو و سمن (نماد زیبایی و استواری) مبارک باشد. این بیت نشان‌دهنده احترام حافظ به سلطان و آرزوی خیر برای اوست.
۲. خوش به جای خویشتن بود این نشست خسروی / تا نشیند هر کسی اکنون به جای خویشتن
حافظ در این بیت بیان می‌کند که این نشست خسروی (سلطنتی) در جای خود مناسب است و آرزو می‌کند که هر کس در جای خود بنشیند. این بیت نشان‌دهنده اهمیت قرار گرفتن هر چیز در جای خود و نظم در جامعه است.
۳. خاتم جم را بشارت ده به حسن خاتمت / کاسم اعظم کرد از او کوتاه دست اهرمن
حافظ در این بیت از خاتم جم (نماد عدالت و حکومت ایده‌آل) سخن می‌گوید و آرزو می‌کند که پایان کار او نیکو باشد. او بیان می‌کند که اسم اعظم (نام خدا) دست اهرمن (شیطان) را کوتاه کرده است. این بیت نشان‌دهنده پیروزی عدالت بر ظلم است.
۴. تا ابد معمور باد این خانه کز خاک درش / هر نفس با بوی رحمان می‌وزد باد یمن
حافظ در این بیت آرزو می‌کند که این خانه (کشور یا جامعه) تا ابد آباد بماند و از خاک در آن، باد یمن (باد خوش‌بخت) با بوی رحمان (خداوند) بوزد. این بیت نشان‌دهنده آرزوی خیر و برکت برای جامعه است.
معنی و تفسیر بیت های میانی:
۵. شوکت پور پشنگ و تیغ عالمگیر او / در همه شهنامه‌ها شد داستان انجمن
حافظ در این بیت از شوکت (عظمت) پور پشنگ (نماد قدرت و شجاعت) و تیغ عالمگیر او سخن می‌گوید و بیان می‌کند که داستان او در همه شهنامه‌ها (کتاب‌های حماسی) نقل شده است. این بیت نشان‌دهنده قدرت و شکوه سلطان است.
۶. خنگ چوگانیّ چرخت رام شد در زیر زین / شهسوارا چون به میدان آمدی گویی بزن
حافظ در این بیت از اسب چوگانی (نماد قدرت و سرعت) سخن می‌گوید که زیر زین رام شده است و از شهسوار (سلطان) می‌خواهد که به میدان بیاید و ضربه بزند. این بیت نشان‌دهنده آمادگی سلطان برای مبارزه و پیروزی است.
۷. جویبار ملک را آب روان شمشیر توست / تو درخت عدل بنشان بیخ بدخواهان بکن
حافظ در این بیت بیان می‌کند که جویبار ملک (کشور) با شمشیر سلطان جاری است و از او می‌خواهد که درخت عدل را بنشاند و ریشه بدخواهان را قطع کند. این بیت نشان‌دهنده اهمیت عدالت و مبارزه با ظلم است.
۸. بعد از این نشگفت اگر با نکهت خلق خوشت / خیزد از صحرای ایذج نافه ی مشک ختن
حافظ در این بیت بیان می‌کند که اگر از صحرای ایذج (منطقه‌ای در ایران) نافه مشک ختن (مشک خوش‌بو) برآید، جای تعجب نیست، زیرا خلق خوش سلطان چنین تأثیری دارد. این بیت نشان‌دهنده تأثیر مثبت سلطان بر محیط اطراف است.
معنی و تفسیر بیت های پایانی:
۹. گوشه گیران انتظار جلوه ی خوش می‌کنند / برشکن طرف کلاه و برقع از رخ برفکن
حافظ در این بیت از گوشه‌گیران (عاشقان و عارفان) سخن می‌گوید که منتظر جلوه زیبای معشوق هستند و از او می‌خواهد که کلاه و برقع را از رخ برگیرد. این بیت نشان‌دهنده انتظار عاشقان برای دیدار معشوق است.
۱۰. مشورت با عقل کردم گفت حافظ می بنوش / ساقیا می ده به قول مستشار موتمن
حافظ در این بیت بیان می‌کند که با عقل مشورت کرده و عقل به او گفته است که شراب بنوش. او از ساقی می‌خواهد که به قول مستشار موتمن (عقل) شراب بدهد. این بیت نشان‌دهنده اهمیت عقل و لذت نوشیدن شراب است.
۱۱. ای صبا بر ساقی بزم اتابک عرضه دار / تا از آن جام زرافشان جرعه‌ای بخشد به من
حافظ در این بیت از صبا (باد بهاری) می‌خواهد که به ساقی بزم اتابک (نماد مهمانی و شادی) سلام برساند و از او بخواهد که جرعه‌ای از جام زرافشان (شراب) به او بدهد. این بیت نشان‌دهنده آرزوی لذت بردن از زندگی و شادی است.
غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی
واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.
