ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم-همراه با معنی و تفسیر

ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم

حافظ-غزل شماره 378

ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم

جامه ی کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم

عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است

کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم

رقم مغلطه بر دفتر دانش نزنیم

سرّ حق بر ورق شعبده ملحق نکنیم

شاه اگر جرعه ی رندان نه به حرمت نوشد

التفاتش به می صاف مروّق نکنیم

خوش برانیم جهان در نظر راهروان

فکر اسب سیه و زین مغرّق نکنیم

آسمان کشتی ارباب هنر می‌شکند

تکیه آن بِه که بر این بحر معلّق نکنیم

گر بدی گفت حسودی و رفیقی رنجید

گو تو خوش باش که ما گوش به احمق نکنیم

حافظ ار خصم خطا گفت نگیریم بر او

ور به حق گفت جدل با سخن حق نکنیم

معنی و تفسیر بیت های نخستین:

۱. ما نگوییم بد و میل به ناحق نکنیم / جامه ی کس سیه و دلق خود ازرق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “ما بد نمی‌گوییم و به ناحق میل نمی‌کنیم. جامه‌ی کسی را سیاه (نمادی از بدنام کردن) نمی‌کنیم و دلق خود را نیز ازرق (نمادی از تظاهر و ریاکاری) نمی‌کنیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی پرهیز حافظ از بدگویی و تظاهر است.

۲. عیب درویش و توانگر به کم و بیش بد است / کار بد مصلحت آن است که مطلق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “عیب‌جویی از درویش و توانگر، چه کم و چه زیاد، بد است. بهتر است که کار بد را به طور مطلق انجام ندهیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ از عیب‌جویی و قضاوت ناعادلانه پرهیز می‌کند.

۳. رقم مغلطه بر دفتر دانش نزنیم / سرّ حق بر ورق شعبده ملحق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “ما رقم مغلطه (حرف‌های پیچیده و گمراه‌کننده) بر دفتر دانش نمی‌زنیم و سرّ حق (راز حقیقت) را با شعبده (حقه‌بازی) نمی‌آمیزیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی پرهیز حافظ از فریب و گمراه‌کردن دیگران است.

۴. شاه اگر جرعه ی رندان نه به حرمت نوشد / التفاتش به می صاف مروّق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “اگر شاه جرعه‌ی رندان (شراب عاشقان) را به حرمت ننوشد، التفاتش به می صاف (شراب خالص) را مروّق (نمادی از تظاهر) نمی‌کنیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ از تظاهر و چاپلوسی بیزار است.

 معنی و تفسیر بیت های پایانی:

۵. خوش برانیم جهان در نظر راهروان / فکر اسب سیه و زین مغرّق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “ما جهان را در نظر راهروان (کسانی که در راه حق گام برمی‌دارند) خوش می‌رانیم و فکر اسب سیاه (نمادی از مشکلات) و زین مغرّق (نمادی از تجملات) را به خود راه نمی‌دهیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ از تجملات و مشکلات دنیوی دوری می‌کند.

۶. آسمان کشتی ارباب هنر می‌شکند / تکیه آن بِه که بر این بحر معلّق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “آسمان (نمادی از تقدیر) کشتی ارباب هنر (کسانی که مهارت دارند) را می‌شکند. بهتر است که تکیه‌گاه خود را بر این دریای معلق (نمادی از دنیای ناپایدار) قرار ندهیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ به ناپایداری دنیا آگاه است و به آن تکیه نمی‌کند.

۷. گر بدی گفت حسودی و رفیقی رنجید / گو تو خوش باش که ما گوش به احمق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “اگر حسود یا رفیق بدی گفت و رنجید، به او بگو که تو خوش باش، زیرا ما گوش به احمق (بی‌خرد) نمی‌دهیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ از توجه به حرف‌های بی‌اساس و بی‌خردانه پرهیز می‌کند.

۸. حافظ ار خصم خطا گفت نگیریم بر او / ور به حق گفت جدل با سخن حق نکنیم:
حافظ می‌گوید: “اگر دشمن خطا گفت، بر او خرده نمی‌گیریم، و اگر به حق گفت، با سخن حق جدل نمی‌کنیم.” این بیت نشان‌دهنده‌ی این است که حافظ به عدالت و انصاف پایبند است و از جدل بی‌جا پرهیز می‌کند.

غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی

واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.