نماز شام غریبان چو گریه آغازم-همراه با معنی و تفسیر

نماز شام غریبان چو گریه آغازم

حافظ-غزل شماره 333

نماز شام غریبان چو گریه آغازم

به مویه‌های غریبانه قصه پردازم

به یاد یار و دیار آن چنان بگریم زار

که از جهان ره و رسم سفر براندازم

من از دیار حبیبم نه از بلاد غریب

مهیمنا به رفیقان خود رسان بازم

خدای را مددی ای رفیق ره تا من

به کوی میکده دیگر علم برافرازم

خرد ز پیری من کی حساب برگیرد

که باز با صنمی طفل عشق می‌بازم

بجز صبا و شمالم نمی‌شناسد کس

عزیز من که به جز باد نیست دمسازم

هوای منزل یار آب زندگانی ماست

صبا بیار نسیمی ز خاک شیرازم

سرشکم آمد و عیبم بگفت روی به روی

شکایت از که کنم خانگی ست غمّازم

ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم می‌گفت

غلام حافظ خوش لهجه ی خوش آوازم

معنی و تفسیر بیت های نخستین

۱. نماز شام غریبان چو گریه آغازم / به مویه‌های غریبانه قصه پردازم:
حافظ می‌گوید که نماز شام غریبان (نماز کسانی که در غربت هستند) را با گریه آغاز می‌کند و با مویه‌های غریبانه قصه می‌پردازد. این بیت نشان‌دهنده‌ی درد غربت و تنهایی اوست.

۲. به یاد یار و دیار آن چنان بگریم زار / که از جهان ره و رسم سفر براندازم:
حافظ می‌گوید که به یاد یار و دیار خود آن‌چنان گریه می‌کند که از جهان و رسم سفر (غربت) بیزار می‌شود. این بیت نشان‌دهنده‌ی اشتیاق او به بازگشت به وطن است.

۳. من از دیار حبیبم نه از بلاد غریب / مهیمنا به رفیقان خود رسان بازم:
حافظ می‌گوید که او از دیار حبیب (معشوق) است، نه از بلاد غریب (سرزمین‌های بیگانه)، و از خدا می‌خواهد که او را به رفیقان خود بازگرداند. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق او به وطن و معشوق است.

۴. خدای را مددی ای رفیق ره تا من / به کوی میکده دیگر علم برافرازم:
حافظ از خداوند می‌خواهد که به او کمک کند تا دوباره به کوی میکده (محل عیش و عرفان) بازگردد و علم (پرچم) برافرازد. این بیت نشان‌دهنده‌ی آرزوی او به بازگشت به زندگی آزاد و رها است.

معنی و تفسیر بیت های پایانی

۵. خرد ز پیری من کی حساب برگیرد / که باز با صنمی طفل عشق می‌بازم:
حافظ می‌گوید که خرد از پیری او حساب نمی‌گیرد، زیرا او دوباره با صنمی (معشوق) مانند طفل عشق بازی می‌کند. این بیت نشان‌دهنده‌ی جوانی روح او در عشق است.

۶. بجز صبا و شمالم نمی‌شناسد کس / عزیز من که به جز باد نیست دمسازم:
حافظ می‌گوید که جز صبا (باد بهاری) و شمام (باد خنک) کسی او را نمی‌شناسد، زیرا تنها باد همدم اوست. این بیت نشان‌دهنده‌ی تنهایی و دردمندی اوست.

۷. هوای منزل یار آب زندگانی ماست / صبا بیار نسیمی ز خاک شیرازم:
حافظ می‌گوید که هوای منزل یار (معشوق) آب زندگانی اوست و از صبا (باد بهاری) می‌خواهد که نسیمی از خاک شیراز بیاورد. این بیت نشان‌دهنده‌ی اشتیاق او به بازگشت به وطن و دیدار معشوق است.

۸. سرشکم آمد و عیبم بگفت روی به روی / شکایت از که کنم خانگی ست غمّازم:
حافظ می‌گوید که اشک‌هایش به روی او آمدند و عیب‌هایش را گفتند، اما او نمی‌داند از چه کسی شکایت کند، زیرا غم‌هایش خانگی (درونی) هستند. این بیت نشان‌دهنده‌ی دردمندی و تنهایی اوست.

۹. ز چنگ زهره شنیدم که صبحدم می‌گفت / غلام حافظ خوش لهجه ی خوش آوازم:
حافظ می‌گوید که از چنگ زهره (نماد موسیقی و هنر) شنیده است که صبح‌دم می‌گفت: “غلام حافظ خوش‌لهجه و خوش‌آواز است.” این بیت نشان‌دهنده‌ی افتخار او به هنر و شعر خود است.

غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی

واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.