به وقت گل شدم از توبه ی شراب خجل-همراه با معنی و تفسیر

به وقت گل شدم از توبه ی شراب خجل

حافظ-غزل شماره 305

به وقت گل شدم از توبه ی شراب خجل

که کس مباد ز کردار ناصواب خجل

صلاح ما همه دام ره است و من زین بحث

نی ام ز شاهد و ساقی به هیچ باب خجل

بود که یار نرنجد ز ما به خلق کریم

که از سوال ملولیم و از جواب خجل

ز خون که رفت شب دوش از سراچه ی چشم

شدیم در نظر رهروان خواب خجل

رواست نرگس مست ار فکند سر در پیش

که شد ز شیوه ی آن چشم پر عتاب خجل

تویی که خوبتری ز آفتاب و شکر خدا

که نیستم ز تو در روی آفتاب خجل

حجاب ظلمت از آن بست آب خضر که گشت

ز شعر حافظ و آن طبع همچو آب خجل

معنی و تفسیر بیت های نخستین

۱. به وقت گل شدم از توبه ی شراب خجل / که کس مباد ز کردار ناصواب خجل:
حافظ می‌گوید که به وقت گل (بهار) از توبه‌ی شراب خجل (شرمنده) شده است، اما آرزو می‌کند که کسی از کردار ناصواب (نادرست) خجل نشود. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۲. صلاح ما همه دام ره است و من زین بحث / نی ام ز شاهد و ساقی به هیچ باب خجل:
حافظ می‌گوید که صلاح (درستی) او همه دام ره (دام راه) است و او از شاهد (معشوق) و ساقی به هیچ باب (راه) خجل نیست. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۳. بود که یار نرنجد ز ما به خلق کریم / که از سوال ملولیم و از جواب خجل:
حافظ می‌گوید که آرزو می‌کند یار (معشوق) از او به خلق کریم (مردم بزرگوار) نرنجد، زیرا از سوال ملول (خسته) و از جواب خجل (شرمنده) است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

معنی و تفسیر بیت های پایانی

۴. ز خون که رفت شب دوش از سراچه ی چشم / شدیم در نظر رهروان خواب خجل:
حافظ می‌گوید که از خون‌ریزی شب دوش (شب گذشته) از سراچه‌ی چشم، در نظر رهروان خواب خجل (شرمنده) شده است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۵. رواست نرگس مست ار فکند سر در پیش / که شد ز شیوه ی آن چشم پر عتاب خجل:
حافظ می‌گوید که راست است که نرگس مست (چشمان معشوق) سر در پیش می‌اندازد، زیرا از شیوه‌ی آن چشم پر عتاب خجل (شرمنده) شده است. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۶. تویی که خوبتری ز آفتاب و شکر خدا / که نیستم ز تو در روی آفتاب خجل:
حافظ می‌گوید که تو (معشوق) بهتر از آفتاب هستی و شکر خدا که او از تو در روی آفتاب خجل (شرمنده) نیست. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

۷. حجاب ظلمت از آن بست آب خضر که گشت / ز شعر حافظ و آن طبع همچو آب خجل:
حافظ می‌گوید که حجاب ظلمت (تاریکی) از آن بست آب خضر (آب حیات) که از شعر حافظ و آن طبع همچو آب خجل (شرمنده) شد. این بیت نشان‌دهنده‌ی عشق و اشتیاق اوست.

غزلیات حافظ شیرازی – ادبستان شعر پارسی

واژگان دشوار : مصراع بیت ها ابیات تحلیل بررسی همراه با معنا مفهوم شعر شرح کامل.