صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار-همراه با معنی و تفسیر

صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار

حافظ-غزل شماره 247

صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار

وز او به عاشق بیدل خبر دریغ مدار

به شکر آنکه شکفتی به کام بخت ای گل

نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار

حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی

کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار

جهان و هر چه در او هست سهل و مختصر است

ز اهل معرفت این مختصر دریغ مدار

کنون که چشمه ی قند است لعل نوشینت

سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار

مکارم تو به آفاق می‌برد شاعر

از او وظیفه و زاد سفر دریغ مدار

چو ذکر خیر طلب می‌کنی سخن این است

که در بهای سخن سیم و زر دریغ مدار

غبار غم برود حال خوش شود حافظ

تو آب دیده از این رهگذر دریغ مدار

معنی بیت های نخستین

۱. صبا ز منزل جانان گذر دریغ مدار / وز او به عاشق بیدل خبر دریغ مدار:
حافظ خطاب به صبا (باد ملایم) می‌گوید: ای صبا، از منزل جانان (معشوق) گذر کن و دریغ مدار، و از او به عاشق بیدل (دل‌شکسته) خبر برسان و دریغ مدار. او تأکید می‌کند که صبا می‌تواند پیام‌های عاشقانه را منتقل کند. این بیت نشان‌دهنده‌ی اشتیاق حافظ به وصال معشوق است.

۲. به شکر آنکه شکفتی به کام بخت ای گل / نسیم وصل ز مرغ سحر دریغ مدار:
حافظ خطاب به گل (معشوق) می‌گوید: به شکر اینکه به کام بخت (تقدیر) شکفتی (شکوفا شدی)، نسیم وصل (دیدار) را از مرغ سحر دریغ مدار. او تأکید می‌کند که معشوق باید فرصت‌های دیدار را از دست ندهد. این بیت نشان‌دهنده‌ی اهمیت استفاده از فرصت‌ها در عشق است.

۳. حریف عشق تو بودم چو ماه نو بودی / کنون که ماه تمامی نظر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: زمانی که ماه نو بودی (معشوق جوان بود)، حریف عشق تو بودم، اکنون که ماه تمامی (معشوق کامل شده‌ای)، نگاهت را دریغ مدار. او تأکید می‌کند که عشق او به معشوق با گذشت زمان تغییر نکرده است. این بیت نشان‌دهنده‌ی وفاداری حافظ به معشوق است.

۴. جهان و هر چه در او هست سهل و مختصر است / ز اهل معرفت این مختصر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: جهان و هر چه در آن است، سهل و مختصر (کم‌ارزش) است، پس از اهل معرفت (عارفان) این مختصر (دنیا) را دریغ مدار. او تأکید می‌کند که عارفان باید از دنیا بگذرند و به معنویت توجه کنند. این بیت نشان‌دهنده‌ی بی‌اعتنایی حافظ به دنیا و توجه او به عرفان است.

معنی بیت های پایانی

۵. کنون که چشمه ی قند است لعل نوشینت / سخن بگوی و ز طوطی شکر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: اکنون که لعل نوشین تو (لب‌های شیرین معشوق) مانند چشمه‌ی قند است، سخن بگو و از طوطی (نماد سخنوری) شکر دریغ مدار. او تأکید می‌کند که معشوق باید از زیبایی و شیرینی خود استفاده کند. این بیت نشان‌دهنده‌ی تأثیر زیبایی معشوق بر عاشق است.

۶. مکارم تو به آفاق می‌برد شاعر / از او وظیفه و زاد سفر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: مکارم (فضایل) تو به آفاق (جهان) می‌رود، پس از شاعر وظیفه و زاد سفر (هدیه) دریغ مدار. او تأکید می‌کند که شاعر باید از فضایل معشوق سخن بگوید و هدیه‌ای دریافت کند. این بیت نشان‌دهنده‌ی اهمیت قدردانی از شاعر است.

۷. چو ذکر خیر طلب می‌کنی سخن این است / که در بهای سخن سیم و زر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: وقتی که ذکر خیر (سخن نیک) می‌طلبی، سخن این است که در بهای سخن، سیم و زر (پول و ثروت) دریغ مدار. او تأکید می‌کند که سخن نیک ارزش پرداخت دارد. این بیت نشان‌دهنده‌ی اهمیت سخن نیک و بخشش است.

۸. غبار غم برود حال خوش شود حافظ / تو آب دیده از این رهگذر دریغ مدار:
حافظ می‌گوید: اگر غبار غم برود، حال حافظ خوش خواهد شد، پس تو آب دیده (اشک) را از این راه دریغ مدار. او تأکید می‌کند که اشک‌ها می‌توانند غم را از بین ببرند. این بیت نشان‌دهنده‌ی امیدواری حافظ به پایان غم‌هاست.