یکی چنگ زن مطرب نغمه ساز

آذر بیگدلی – حکایت شماره 29

یکی چنگ زن مطرب نغمه ساز

که نشناختش کس ز ناهید باز

بهشتی ز سرو و گل آراسته

گل تازه و سرو نوخاسته

مه زهره آهنگ خورشید خد

گل بلبل آواز شمشاد قد

به پیراهن حلقش از نغمه خاک

دل هر کس از زخمه اش زخمناک

ازو دست افشان عروسان نجد

وزو شیخ در رقص و صوفی به وجد

به جان کسان بودی اش گر هوس

دریغش ازو نامدی هیچکس

گدایش نمد داد و شاهش حریر

نشاند آنش بر پوست، این بر سریر

به باغش چو باد خزانی دمید

ز پیریش چون چنگ قامت خمید

به یکدیگر آمیخت کافور و مشک

شدش گوهر لعل بی آب و خشک

گرفتش طپیدن دل و رعشه دست

نفس گشت کوتاه و آواز پست

شدش نغمه چون نوحه ی بوم شوم

رمیدند ازو اهل آن مرز و بوم

روان بر در خلق میشد بسی

نمیداد راهش به مجلس کسی

قدم در ره بینوایی گذاشت

به روزی دو رفت از کفش هر چه داشت

یکی روز، کش پای آمد به سنگ

به دستی عصا و به دستیش چنگ

شد از شهر بیرون، چو ابر بهار

به سنگ مزاری نشست اشکبار

سر ناخنی بر رگ چنگ زد

چو شد چنگ نالان، بر آهنگ زد

که ای بینوا من، نوازنده تو

همه ساخته جز تو، سازنده تو

بود در دلم گفتنیها بسی

که نتوانمش گفت با هر کسی

کنون کآمدم خانه پرداخته

ز بیگانگان خلوتی ساخته

ببخشای اگر عجز نالی کنم

به پوزش دل از درد خالی کنم

چه گویم؟ نه من نه کسی را شکی است

که ناگفته و گفته پیشت یکی است

ولی عرض حالم از آن خوش فتاد

که خوش داری از عرض حال عباد

از این پیش روزی که بودم جوان

قدم نارون بود و رخ ارغوان

هم از رنگ من، ماه در نقص بود

هم از چنگ من، زهره در رقص بود

گدا و شه از ذوق آوای من

سر و افسر افگنده در پای من

مرا کیسه و کاسه پر زر و می

ز زر، سرد تیر و ز می گرم دی

ز آرایش افزود آلایشم

ز تو غافلم کرد آسایشم

پذیرفت چون رنگ زردی گلم

هم آواز شد با زغن بلبلم

رمیدند خلقم ز همخانگی

کشید آشنایی به بیگانگی

خروشیدم از بی کسی ها بسی

نشد دستگیرم ز یاران کسی

کنون کآمدم بر درت شرمسار

بود دست آویزم این چنگ زار

نوازم تو را ساز ای کارساز

که عالم پناهی و عاجز نواز

ز نور کرم، جان فروزیم بخش

گناهم ببخشای و روزیم بخش

مگر سالکی، شحنه ی شهر بود

که از دانش و بینشش بهر بود

ز بیدار بختی در آن روز خفت

به خواب اندرش هاتف غیب گفت

که: ما را یکی بنده ی سالخورد

کش از باده در جام مانده است دُرد

گران کرده پیری به هر محفلش

ز طعن جوانان هراسان دلش

کنون در فلان جا، دل از غصه تنگ

مرا خواند و خواند به آواز چنگ

ندید از رفیقان چو دلسوزی او

زمن خواست آمرزش و روزی او

همان بدره سیمی که دوش از فلان

گرفتی و بود الحق از غافلان

به آن بینوا ده، بگو : شادباش

به بخشایش و بخشش آزاد باش

فگندند از چشم چون مردمت

برافروخت حق انجمن ز انجمت

شدند از تو گر دوستداران نفور

تو را دوستدار است رب غفور

می از جام “لاتقنطوا” نوش کن (1)

غم هر دو عالم فراموش کن

چو بیدار شد شحنه، برداشت سیم

خرامید دامن کشان چون نسیم

به میعادگه پیری آشفته دید

چو بخت سیاه منش خفته دید

به گوش و بدامن ز لطف و کرم

رساندش پیام و فشاندش درم

برآورد چون چنگ چنگی خروش

که از مرحمت مژده دادش سروش

زر افشاند بر بینوا چنگ چنگ

کشید آه و زد جنگ خود را به سنگ

ز جا جست، از شحنه شد عذرخواه

نه بر پای موزه، نه بر سر کلاه

گذشت اول از هر چه باید گذشت

پس آنگاه رفت از همانجا به دشت

ز مژگان خونین به خار و به سنگ

همی داد آب و همی داد رنگ

همی کرد فریاد دیوانه وار

همی گفت : ای پاک پروردگار

به بیگانه کاین لطف شایان کنی

ندانم چه با آشنایان کنی؟

همی سوخت جانم ز شرم گناه

بر آن شرم بخشایش افزودی آه

نسوزد چسان از دو آتش خسی

به سوز دل من مبادا کسی

اگر دوزخ آمد فروزنده تر

بود آتش شرم سوزنده تر

بیا آذر، از جام من نوش کن

یکی پند، کت میدهم، گوش کن

چو بینی خموشمند کارآگهان

به رویت نیارند عیب نهان

نگویی که از عیب آگه نیند

به هر خلوتی با تو همره نیند

بود از جهان آفرین شرمشان

ز ستاری ایزد آزرمشان

ز بی دانشی پرده بر خود مدر

وگرنه شمارند خونت هدر

واژگان دشوار :1- اشاره به سوره زمر آیه 53 :

قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ

ترجمه فولادوند: بگو: ((اى بندگان من – كه بر خويشتن زياده‌روى روا داشته‌ايد- از رحمت خدا نوميد مشويد. در حقيقت، خدا همه گناهان را مى‌آمرزد، كه او خود آمرزنده مهربان است)).